برنامه ریزی شهری

دسته: مدیریت
بازدید: 53 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 61 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 120

پیدا كردن قاعده ای برای تفكیك زمین كه نیاز به مسكن از طریق آن بهترین وجه ممكن (بطور بهینه) برآورده شود و برای همه چیز، در همه مكانها و همه زمانها جواب داشته باشد غیر ممكن است و در هیچ كتاب مرجعی نیز چنین نظام و قاعده ای ارائه نشده است زیرا به همان گونه كه نمی توان برای یك انسان از پیش یا در دوران كودكی اش مشخص كرد كه در آینده به چه شغل یا مشاغلی ب

قیمت فایل فقط 6,900 تومان

  برنامه ریزی شهری

مقدمه:

پیدا كردن قاعده ای برای تفكیك زمین كه نیاز به مسكن از طریق آن بهترین وجه ممكن (بطور بهینه) برآورده شود و برای همه چیز، در همه مكانها و همه زمانها جواب داشته باشد غیر ممكن است و در هیچ كتاب مرجعی نیز چنین نظام و قاعده ای ارائه نشده است. زیرا به همان گونه كه نمی توان برای یك انسان از پیش یا در دوران كودكی اش مشخص كرد كه در آینده به چه شغل یا مشاغلی بپردازد، به چه كسانی رای می دهد، چه كسی را برای زندگی مشترك یا به دوستی برگزیند و كجا زندگی كند، برای ابعاد محل سكونت، شبكه های دسترسی، نحوه گسترش عمودی و افقی زیستگاه وی نیز نمی توان احكامی جاودانه صادر كرد.

برای بدست آوردن چنین قاعده ای می بایست عوامل متعددی را در یك ماتریس N بعدی وارد كرد. عواملی كه بعضی ریشه در گذشته دارند، بعضی پیش بینی آینده اند و بعضی می بایست به مسائل حال جواب گویند. گروهی فرهنگی ، گروهی اقتصادی و دسته ای از آنها جغرافیائی اند و مكانهای مختلف به گونه های مختلف وجود داشته و تركیب آنها نیز از یكدیگر متمایز است. بسیاری از این عوامل كمی یا قابل تبدیل به كمیت نیستند. مقولات اقتصاد كلان یا اقتصاد خرد، مقولات شهرسازی و برنامه ریزی شهری، به همراه مقولات معماری و مهندس فنی، مسائل و مشخصه های طبیعی و اقلیمی با گرایشات سنتی و فرهنگی و اجتماعی و بالاخره سلائق فردی، آمزیه ای پویا و متنوع را در مكانهای گوناگون ایجاد می كنند كه از پیش نمی توان برای آنها تعیین تكلیف كرد.

اما اگر نتوان احكامی جاودانه در مورد قطعه بندی زمین صادر می توان از روشی مدد جست كه با تحلیل عوامل مؤثر و نحوه شركت آنها در تفكیك زمین، نتایج قابل قبولی را در مناطق و شرائط مختلف بدست دهد. در قدم اول، برای ایجاد یك شرائط آزمایشگاهی بررسی، قطعه زمینی منتزع از عوامل كلان اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی و شهرسازی و غیره در نظر گرفته می شود. این قطعه زمین را می توان یك یاخته نامند. مشخصه های این یاخته می بایست تحت تأثیر عوامل معینی به گونه ای تعیین شود كه بتواند برای یك خانوار زیستگاه مناسبی را فراهم آورد ( زیرا هدف اولیه از تحقیق نیز تفكیك قطعات زمین برای استفاده مسكونی است).

مشخصه های اصلی یك قطعه زمین، شكل، مساخت، درازا و پهنا، و پیشانی (جهت ساختمان) در نظر گرفته شد و عوامل اصلی مؤثر براین مشخصه ها یك روشنائی (استفاده از نور ) باد (نحوه استفاده یا مقابله با آن) ، اقلیم (آسایش حرارتی در چهار گونه دما و رطوبت)، از لحاظ عوامل طبیعی اختیار شد با این هدف كه مشخصه های قطعه بگونه ای تعیین شود  كه استفاده بیشینه (حداكثر) آسایشی از طبیعت صورت گیرد و آثار زیانبار آن كمینه (حداقل) گردد. دو، واحد مسكونی ای كه در این قطعه زمین ساخته می شود یك یا دو طبقه با مصالح ساختمانی متعارف بوده و حداقل فضای زیست را برای یك خانوار 4 یا 5 نفری بدست دهد (در ایران و چه غالب خوانوارها دارای این بعد است) تا بدین ترتیب رایج ترین نیاز بدست آید سه ، بدیهی است كه از لحاظ اقتصادی كمترین هزینه با بیشترین آسایش مورد نظر بوده است.

بعد از تعیین این مشخصه های اصلی، از آنجا كه قطعه زمین (یاخته) خود واحدی است از اندام یا كالبد یك محله، برزن، شهر، منطقه و بالاخره یك كشور، كه هریك به ترتیب اندامی از كالبدی بزرگتر با قواعد و پویائی ویژه خود هستند، مسلما یاخته از انداخ یا كالبدی كه مجموعه های یاخته های آن را می سازند بصورت تأثیر گیری جزء ازكل تأثیر می پذیر یا به عبارت دیگر عوامل بیرونی و درونی مؤثر در كل بر جزء اثر می كنند. بطور مثال میزان جمعیت شهر، هم این كه قطعه زمین (یاخته) در كالبد یك شهر قرار گیرد، بر مشخصات آن تأثیر می گذارد و نحوه تفكیك را تغییر می دهد، به این صورت كه هرچه جمعیت شهر افزون می شود. بر تعداد ساختمانهای مرتفع افزوده می گردد. اما بهر صورت تأثیر كل بر جز باید بگونه ای هدایت شود كه در نهایت محیط زیست مناسبی را (با در نظر گرفتن تأثیرات متقابل یا حتی متضاد عوامل گوناگون كلی و جزئی) برای خانوارها فراهم آورد.

باید در نظر داشت كه زیستگاه انسان همراه با وی متحول می شود. تغییر وسایل مورد استفاده انسان برای مهار و بهره گیری از منابع طبیعی و تولید مایحتاج خود، ضرورت تغییر در بافت محل سكونتش را نیز بوجود می آورد. بطور مثال تغییر در وسایل حمل و نقل در شبكه های دسترسی شهری دگرگونی ایجاد می كند، با پیشرفت در تكنیك های ساخت و امكان ساختن ساختمانهای پر ارتفاع قطعه بندی زمین را تغییر می دهد. به این دلیل در تفكیك قطعات زمین همواره علاوه بر نیازهای آنی می بایست چشم اندازه‌های آتی را هم به حساب آورد، به ویژه كه سرعت تحولات امروزه، جوامع بسیار سریعتر از گذشته است. در ادامه تغییرات مشخصه های اصلی قطعه بندی زمین در جزء (یاخته) و در كل (بافت شهری) تحت تأثیر عوامل گوناگون اقلیمی ، كالبدی، اجتماعی و اقتصادی، كه در بخشهای گناوس مورد بحث و بررسی بود بطور فشرده و به همراه، یكدیگر ارائه شده و این آثار و تغییرات جمع بندی و از آنها نتیجه گیری می شود.

مشخصات مناسب یك قطعه زمین مسكونی (یاخته) :

در قسمت های قبلی عواملی كه مشخصه های یك بنا (واحد مسكونی) را تحت تاثیر خود می گیرند به تفصیل بررسی گشت. این عوامل می توانند تأثیرات متضادی بر مشخصه های یك بنای مشكونی با هر ساختمان دیگری داشته باشند. بدین ترتیب مشخصه های یك بنای مسكونی هنگامی بهینه است كه آثار مطلوب عوامل را به حداكثر و آثار نامطلوب آنها را به حداقل برساند.

همانطور كه در قبل هم اشاره شد، از آنجا كه در تفكیك قطعات، یك قطعه یا قطعات زمین فی نفسه مورد نظر نیستند، بلكه این قطعه بندی برای بنای واحد یا واحدهای مسكونی  در آنها انجام می پذیرد، باید اول روشن كرد كه ابعاد و مشخصات بهینه واحد مسكحونی چیست و آنگاه قطعه بندی ای كه با این چنین مشخصاتی خوانائی و وفاق داشته باشد، صورت گیرد. همچنین برای آ‹ كه این سیمای بهینه بخوبی روشن شود، روش كار بر این قرار گرفت كه ابتدا یك قطعه (یاخته) زمین دارای بنای مسكونی جدا از ارتباطات شهری در نظر گرفته شود كه در آن بهینه شدن ابعاد یك واحد مسكونی یك یا دو طبقه برای یك خوانوار 4 یا 5 نفری در مقابل عوامل اقلیمی و با كمترین هزینه برای یك شیوه ساخت متعارف هدف باشد.

بدین ترتیب جدولی فراهم آمد كه در ستونهای آن عوامل روشنائی، باد، شرایط دما و رطوبت در 4 اقلیم، فضای مورد نیاز از لحاظ معماری برای خانوار 4 تا 5 نفری و بالاخره هزینه ساختمان قرار داشتند. این عوامل بر مشخصه‌های ساختمان در سطرها یعنی شكل، مساحت درازا و پهنا، و پیشانی (جهت) آن تأثیر می گذارند.

در اینجا مجموعه نتایج بدست آمده از بررسی عوامل و نحوه تأثیر گذاری آنها بر مشخصه های ساختمان در جدول 15 وارد می شود تا از مقابله آنها ابعاد بهینه یك ساختمان مسكونی حاصل شود.

1-      نتیجه بررسی تأثیر عامل روشنائی بر مشخصه های بنا این بود كه یك مستطیل كشیده (نسبت پهنا به درازا 8 برابر  ) كه درازای آن رو به آفتاب باشد بهترین نورگیری را خواهد داشت. بطور كلی هر چه ساختمان به طرف مربع (دایره و ... ) گرایش داشته باشد تنظیم نورگیری داخلی مشكل تر شده و استفاده از نور مصنوعی ضروری خواهد گشت. بدیهی است كه مساحت ساختمان از این عامل تأثیری نمی گیرد. برای بهره گیری از نور بیشتر پیشانی ساختمان (درازای آن) در ایران می بایست عموما روبه جنوب شرقی باشد.

2-      تأثیر عامل باد بر مشخصه بنا این است كه ساختمان می بایست كمترین سطح درگیری با باد مزاحم را داشته باشد. باین ترتیب مستطیل كشده‌ای كه پهنای آن عمود بر جهت باد غالب باشد. بیشترین مزیت را خواهد داشت. اما هنگامی كه استفاده از باد برای تهویه لازم باشد، بازشوهای ساختمان حتی المقدور می بایست عمود بر جهت باد باشند.

3-      عوامل دما و رطوبت بطور كلی در چهار اقلیم دسته بندی می شوند: سرد، معتدل و مربوط ، گرم و خشك، و گرم و مرطوب. البته اقلیم متنوع تر از این تقسیم بندی چهارگانه اند. كه می توان شرایط متنوع را بینابین آنها در نظر گرفت.

-           در اقلیم سرد، ساختمان از لحاظ شكل به طرف مربع گرایش دارد تا با فشردگی حاصل آسایش حرارتی بیشتری حاصل شود. از این عامل مساحت تأثیری نمی گیرد و بهترین جهت آن در ایران قرار گرفتن یكی از اضلاع بسوی جنوب شرقی است.

-           در اقلیم، شكل مستطیل متعارف بیشترین آسایش را بدست می‌دهد یعنی مستطیلی كه نسبت اضلاع آن بین  تا  باشد. بدهی است كه در این حالت نیز می بایست درازای آن رو به بیشترین آفتاب باشد كه در ایران جهت جنوب شرقی بهترین است.

-           در اقلیم گرم و خشك، شكل ساختمان بار دیگر به مربع گرایش می یابد. زیرا كمترین تبادل حرارتی را حاصل خواهد كرد. نسبت مطلوب اضلاع در این حالت حدود  است، و پیشانی آن (درازا) در ایران می بایست رو به جنوب شرقی باشد.

-           در اقلیم گرم و مرطوب، مستطیل كشیده یا گستردگی طولی ساختمان بیشترین آسایش را بدست می دهد. نسبت اضلاع این مستطیل حدود به 4 بوده و حسب المعمول درایران درازای آن رو به جنوب شرقی خواهد بود.

-           به این ترتیب مشاهده شد كه شرایط اقلیمی متفاوت از لحاظ دما و رطوبت اشكال مختلفی را از لحاظ شكل و نسبت اضلاع ساختمان مطلوبی می‌سازد. تنها تأثیر مشترك در این حالت جهت ساختمان است. یعنی آن كه پیشانی ساختمان درازای آن خواهد بود و جهت در ایران بسوی جنوبپرقی قرار خواهد گرفت. البته در عرضهای جغرافیائی بسته شرایط محلی مختلف درجه گرایش ساختمان متفاوت است.

4-            تأثیر عامل معماری بر مشخصه های یك ساختمان، بنا به تعریف آن، باید به گونه‌ای باشد كه فضای زیست مناسبی را برای خانوار 4 تا 5 نفری فراهم آورد. آسایش از این لحاظ تحت تأثیر عوامل اقتصادی یا فرهنگی تفاوت بسیار خواهد داشت، اما از لحاظ معماری خالص می توان حداقل فضای لازم را برای چنین خانواری در نظر گرفت حداقل فضای لازم برای یك خانوار مورد بررسی وسیع در سراسر جهان بوده است. در ایران نیز این چنین بررسی ای انجام گرفته است كه آخرین سند در این باره مسكن حداقل منتشر شده بوسیله مركز تحقیقات ساختمان و مسكن است. به موجب این سند بنائی با مساحت 75 متر مربع حداقل فضای مناسب را در اختیار یك خانوار 5-4 نفری می گذارد. مشخصه های دیگر ساختمان خود بخود تحت تأثیر عامل معماری (با تعریف فوق ) قرار نمی گیرند، یعنی شكل یا پیشانی ساختمان اگر فضای لازم برای خانوار فراهم باشد، آسایش خانوار را كم یا زیاد نمی كنند، بلكه عوامل روشنایی یا اقلیم بر آسایش خانوار مؤثر خواهند افتاد.

5-            همانطور كه در قسمت اقتصاد ساختمان مشاهده شد، این عامل به گونه های مختلف بر مشخصه های ساختمان تأثیر می گذارد: هرچه شكل ساختمان به مربع نزدیك‌تر باشد هزینه عمومی مساحت آن پایین تر می آید. از لحاظ مساحت مشخص است كه كاهش آن موجب كاهش هزینه ساخت می شود، پس مساحت مطلوب از لحاظ اقتصادی به حداقل فضای مناسب زیست می رسد. نسبت اضلاع به تبعیت از شكل مطلوب از لحاظ اقتصادی می بایست به  نزدیك باشد. پیشانی ساختمان خودبخود از عامل اقتصادی تأثیر نمی گیرد یعنی در هنگام ساخت، شكل مربع درهر جهتی باشد، كمترین هزینه ساخت را خواهد داشت. اما از لحاظ هزینه جاری ساختمان (هنگام استفاده از آن)، شكل آن از برآیند عوامل روشنائی، باد و اقلیم ، تبعیت خواهد كرد. زیرا عدم تبعیت از آنچه كه این عوامل ضروری می سازند باعث می شود كه هزینه های جاری برای تأمین نور آسایش حرارتی مصنوعی بالا برود.

در جدول 1-5- مشخص می شود كه تنها در اقلیم سرد و گرم و خشك آنهم از لحاظ حرارتی، اقتصاد ساختمان از لحاظ هزینه جاری با هزینه ثابت (ساخت ) انطباق می یابد.

6-            نتیجه آن كه در جدول 1-5 خلاصه شده است، بهینه انتخاب را در ساختمان به سوی یك مستطیل متعارف با گرایش به سوی مربع می كشاند، ساختمانی كه مساحت آن حدود 75 متر مربع بوده، - درازای آن به سوی جنوب شرقی با درجه مناسب قرار گرفته باشد. در چنین ساختمانی فضای مناسب برای یك خانوار 4 تا 5 نفری فراهم است و تركیب بین هزینه های ثابت و جاری آن مطلوب خواهد بود. مسلم است كه در اقلیم سرد و گرم و خشك گرایش ساختمان باید بیشتر بسوی مربع و در اقلیم معتدل و گرم و مرطوب گرایش ساختمان می بایست بیشتر بسوی مستطیل و كشیدگی بیشتر آن باشد. بطور كلی عامل باد، مگر در شرایط ویژه شدت فوق العاده آن، بر مشخصه های ساختمان كمترین تأثیر را می گذارد به ویژه كه می‌توان با وسائل مصنوعی كم هزینه تأثیر آن را به حدود مطلوب رسانید.

7-            در قسمتهای قبلی همین بخش مشخصات بهینه یك واحد مسكونی یك یا دو طبقه (ویلائی) بطوری كه بیشترین آسایش، حداقل فضای لازم و كمترین هزینه ثابت و جاری را داتشه باشد ارائه گشت، اما هنوز ابعاد مناسب یك قطعه زمین یا یاخته مشخص نشده است. مسلم است كه این ابعاد با ابعاد ساختمان پیوستگی نزدیكی دارد.

بطور معمول نسبت مساحت زیربنای ساختمان به مساحت زمین تراكم نامیده می شود. می دانیم كه تراكم متعارف در مناطق شهری ایران بین 60 تا 70 درصد است، اما بحث در مورد تراكم در اینجا مورد نظر نیست و در بخش مربوط به آن پرداخته خواهد شد. بحث اصلی در اینجا مربوط به نحوه قرار گیری ساختمان در زمین می شود. در اشكال 1 تا 10 نشان داده شده  است كه یك ساختمان چگونه در یك قطعه زمین قرار می گیرد.

مناسبترین نحوه قرارگیری ساختمان در زمین در میانه (وسط) آن است زیرا استفاده مناسب از عوامل اقلیمی را به حداكثر می رساند. اما این نحوه قرارگیری ساختمان بهای زمین را نیز حداكثر می كند. به علاوه معمولا قسمت پشت ساختمان كه رو به آفتاب نیست فضای مرده ای محسوب می شود.

در شكل بعد ساختمان ازیكسویه آن به حصار زمین محدود می شود كه بدین ترتیب نور بخش شمالی ساختمان ناچیز شده یا از بین می رود. بهمین ترتیب در اشكال دیگر ساختمان از یك یا دو سو با حصار زمین محدود گشته است، كه هرچه حصار زمین به ساختمان نزدیكتر یا در نهایت چسبیده به آن باشد مساحت و در نتیجه هزینه زمین كمتر خواهد گردید. 

جهت دریافت فایل برنامه ریزی شهری لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 6,900 تومان

برچسب ها : برنامه ریزی شهری , دانلود برنامه ریزی شهری , برنامه ریزی , اقشار اجتماعی , قطعه زمین مسكونی , مدیریت , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه