جامعه شناسی از دیدگاه قرآن

دسته: علوم اجتماعی
بازدید: 76 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 333 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 422

مقدمه فرهنگ و نظام اجتماعی –سیاسی اسلام ،در جریان رشد و پویایی خویش همواره در معرض خطراتی بوده و می باشد باتوجه به تاریخ اسلام و متون دینی می توان دریافت ،گاهی خطراتی كه از درون فرهنگ و نظام اسلامی را در معرض آسیب قرار داده است با اهمیت تر از تهدیداتی است كه ازبیرون با آن مواجه بوده است بنابراین در صورت موفقییت نیروهای خطرساز درونی، ضربه های

قیمت فایل فقط 9,900 تومان

 جامعه شناسی از دیدگاه قرآن

مقدمه

فرهنگ و نظام اجتماعی –سیاسی اسلام ،در جریان رشد و پویایی خویش همواره در معرض خطراتی بوده و می باشد . باتوجه به تاریخ اسلام و متون دینی می توان دریافت ،گاهی خطراتی كه  از درون فرهنگ و نظام اسلامی را در معرض آسیب قرار داده است با اهمیت تر از تهدیداتی است كه ازبیرون با آن مواجه بوده است . بنابراین در صورت موفقییت نیروهای خطرساز درونی، ضربه های كاری تری وارد می آورند .

توضیح اینكه: با دقت در مشاهدات اجتماعی چنین نتیجه گیری می شود كه برخی انسانها بر شخصیت واقعی خویش روكش ایمان كشیده و دینداری را ابزاری جهت دنیا محوری خود قرار داده اند ، و چون از بیشتر راهكارهای اجتماعی نظام اجتماعی –سیاسی جامعه اطلاع دارند و می توانند مشكلاتی  جدی در مسیر رشد و پویایی فرهنگ اسلامی ایجاد كنند  .در فرهنگ دینی به اینگونه افراد منافق گفته می شود .

نفاق مشكلی است كه اسلام از ابتدای ظهور با آن مواجه بوده است و در قرآن و روایات جزء های آن بارها مورد تأكید قرار گرفته است . از اینرو بهترین روش جهت رفتار شناسی و درنتیجه كنترل این قشر از جامعه برسی متون مذهبی و دینی است كه در این برسی ارجحیت با قرآن می باشد.بنابراین با توجه به خطرهایی كه از ناحیه این گروه جامعه را تهدید می كند، شناخت كنش های منافقان در    عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی می تواند به شناخت ساخت نظام كنش منافقان و روابط اجتماعی آنها در عرصه های مختلف و تعیین چگونگی واكنش منافقان نسبت به قضایای مختلف، كمك كند . بنابراین سعی ما در این پژوهش این است كه با توجه به آیات قرآن از ویژگی های این گروه و راه های كنترل خطرات آنها آگاه شویم و سپس تحلیلی جامعه شناسانه از نوع رفتار و عملكرد منافقان ارائه دهیم. علاوه بر این استخراج مفاهیم اجتماعی قرآن پیرامون موضوع مورد پژوهش از نكات مثبت پژوهش می باشد .

بیان مسئله:

انسان موجودی است نفع طلب و اساس همه كنشهای بشری جلب منفعت و دفع ضرر می باشد ولی مصداق نفع و طلب بر اساس باورها و ارزشها متغییر است . شاید به همین دلیل از كنشگران مختلف براساس باورهای متفاوت و ارزشهای گوناگون ، در مسئله گروهی ، كنشهای متفاوتی صادر می شود . عده ای كنشهایشان ابزاری صرف ،بعضی دیگر ارزشی صرف و جمعی نیز ابزاری، ارزشی است .منافقان را می توان دسته ای دانست كه كنشهای آنان ابزاری صرف بوده و جهت جلب منفعت بیشتر از هر وسیله ای استفاده می كنند ، یكی از این ابزار تظاهر به پایبندی به فرهنگ عمومی جامعه و ایجاد تضاد میان اقشار و دسته های مختلف اجتماعی و حداكثر استفاده از تضاد موجود است .

كفار نیز از همین ویژگی برخوردار بوده و برای به دست آوردن حداكثر منفعت از هیچ عملی رویگردان نیستند ، یكی از كارهای آنان كاهش همبستگی و ایجاد تضاد، در جامعه اسلامی است . این مهم در صورتی محقق می شود كه كفار بتوانند با دسته هایی از جامعه اسلامی كه دارای باور و ارزشی مشتركی هستند به وحدت منافع رسیده و جهت دستیابی به این هدف در تعامل مستمر باشند .

از طرفی مؤمنان در تعاملاتشان بر پایبندی به دین تأكید دارند ،تعاملات منافقان و مؤمنان با تأكید بر تظاهر به پایبندی دین صورت می گیرد تعاملات منافقان با كافران با تأكید بر تظاهر به عدم پایبندی به دین تحقق می یابد. كفار نیز در تعاملاتشان بر عدم پایبندی به دین تأكید دارند . از همینرو احتمال دستیابی منافقان به اهدافشان بیشتر از كفار است .

     نتیجه تظاهر به پایبندی به دین در جامعه دینی ،زمینه سازی دستیابی افرادی به ثروت ، قدرت و منزلت می باشد كه كنشهایشان ابزاری صرف بوده و نگرش آنها به معنویات نگرشی منفی است. دستیابی افراد به ثروت ، قدرت و منزلت از این شیوه كم كم سبب می شود تظاهر به پایبندی به دین ،جایگزین  پایبندی به دین شده و در دراز مدت میان مؤمنان شكاف ایجاد كند و جامعه دینی را به نابودی بكشاند .

خلاصه اینكه ، نفاق ورزیدن كه حاصل آن منافق است ،عملی اجتماعی است و آثار زیانباری برای گروه مؤمنان و به تبع جامعه ایمانی به  دارد . علاوه بر این سرایت چنین كنشی به لایه های مختلف اجتماعی و در بر گرفتن افراد بیشتری از جامعه، كه یكی از آثار زیانبار آن به شمار می آید ، تهدیدی جدی محسوب می شود .

از آنجا كه مفهوم واژه نفاق وقتی محقق می شود ، كه مفاهیمی همچون ایمان و كفر مصداق خارجی داشته باشد ،كار جامعه شناسان و دین شناسان خطیر تر بوده  و ضرورت همكاری این دو دسته از اندیشمندان نمود عینی بیشتری پیدا می كند، لذا با توجه به سنت و فرهنگ جامعه ما ،كه برای تبیین مفاهیم دینی و دستیابی به تدابیر قابل اجرا به كتاب خدا و سنت پیامبر او مراجعه می شود ، ما نیز در تبیین مفهوم نفاق و منافق و چگونگی كنش آنان با مؤمنان و كافران و بیان این موارد و تحلیل آن به زبان جامعه شناسی ، كتاب خدا، یگانه مرجع غیر قابل خدشه در نزد همه مسلمین را در پیش روی خود قرار داده و به بازیابی مجدد آن با بهره گیری از روشهای جامعه شناسی، می پردازیم .

هدف و ضرورت

هدف از انجام این تحقیق و ضرورت پرداختن به آن شامل موارد ذیل می گردد:

1-شناخت ساخت نظام كنش اجتماعی منافقان در عرصه های  اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی و به تبع آن خنثی كردن خطرهای منافقان در عرصه های مختلف با توجه به آیات قرآن .

2-بهره گیری از مسائل اجتماعی مطرح در قرآن در علم جامعه شناسی .

3-استفاده از گنجینه غنی قرآن در خصوص مسائل اجتماعی مبتلا به جامعه .

4-تعریف منافق و تعیین كنش او در عرصه های اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی در طول دوران نزول وحی .

5-تعیین استراتژی و خط مشی منافقان در شرایط مختلف زندگی .

6-تعیین نشانه ها و علامات مشخصه منافقان و به عبارت دیگر ریخت شناسی منافقان در شرایط مختلف با توجه به آیات قرآنی .

7-تعیین استراتژی و خط مشی منافقان در برخورد با نظام اسلامی در شرایط مختلف .

8-تعیین خط مشی منافقان ( نوع رابطه متقابل منافقان با دشمنان نظام اسلامی‌ ) در شرایط گوناگون .

9-خط مشی منافقان در هنگام بروز بحرانهای اجتماعی ،فرهنگی ، اقتصادی و جنگ های رو در رو .

10-روابط متقابل و درون گروهی منافقان با همدیگر .

فصل دوم : ادبیات پژوهش

الف: بیان مفاهیم

مقدمه:

قابل ذكر است كه در این بخش ما به دنبال آموزش و یا نقد و برسی مفاهیم اجتماعی نمی باشیم بلكه ذكر آن  مقدمه ای است برای وارد شدن به اصل پژوهش ، دیگر اینكه ، در این پژوهش منافقان به عنوان یك سنخ اجتماعی در برابر مؤمنان و كافران در نظر گرفته شده اند ، لذا به برسی صورت كنش متقابل منافقان با خود و دو سنخ دیگر- مؤمنان مؤمنان و كافران- خواهیم پرداخت ، از این رو  توضیح اجمالی مفاهیم به كار رفته در پژوهش ، بیانگر نحوة نگرش پژوهشگر به موضوع پژوهش می باشد .

1-مفهوم سیستم

مفهوم سیستم (system)-كه در فارسی به دستگاه و نظام ترجمه شده است بطور عام عبارت است از ‹‹مجموعه ای از عناصر مرتبط و هماهنگ كه دارای كار و اثر جمعی باشند.››

2-مفهوم فراگیر سیستم اجتماعی

كسانی كه از نگاه سیستمی به وواقعیت ها نگاه می كنند ،واقعییت های اجتماعی را ‹‹ سیستم ›› دانسته اند . یعنی آنها را مجموعه ای در ارتباط با یكدیگر (متحد المقصد) و دارای كار و اثری كه مرتب بر مجموعه عناصر است ، یافته اند، بنابر این اجتماعات كوچك و بزرگ انسانی را ‹‹نظام اجتماعی›› (social system) نامیده اند

البته در چهارچوب علم جامعه شناسی اصطلاح ‹‹نظام اجتماعی››( social system) مفهوم خاص دارد كه بعداً آن را مطرح خواهیم كرد .

در مجموعه واقعیت اجتماعی ،امور گوناگونی وجود دارد كه در یك مطالعه دقیق ،باید هركدام از آنها را شناخت ،در عین اینكه باید ارتباط هر‹‹امر اجتماعی›› ( social fact) با سایر واقعییتهای اجتماعی را معلوم كرد . برای انجام چنیین كاری باید  از كوچكترین و محسوس ترین واقعیت اجتماعی آغاز كنیم و آن را بشناسیم  و ارتباط آنرا با سایر واقعییتها نیز شناسایی كنیم …بنابر این با طرح كلیدی در جامعه شناسی و و توضیح آن سعی خواهیم كرد ‹‹واقعیتهای اجتماعی›› ( social fact) را معرفی كنیم [1]                                                                                   

3-مفهوم رفتار behavior

رفتار در مفهوم عام ، دگرگونی ، حركت یا پاسخ هر موجود یا واحد یا مجموعه در برابر وضع و شرایط محیط پیرامون است .

پارك(R.E.park) می نویسد ‹‹ واقعیت این است كه هر دانشی در هر جا، در جستجوی توصیف و تبیین حركتها ، دگرگونیها و واكنشها ، یعنی رفتار جزئی از جهان در برابر ماست ››[2]                                       

4-مفهوم عمل(action) ، عمل اجتماعی(social acion) و تعامل اجتماعی(ntraction)

اگر رفتار دارای معنی باشد ،عمل نامیده می شود و اگر عمل انسان به سوی شخص یا گروهی دیگر جهتگیری شده باشد و ‹‹دیگری›› در انجام دادن و نحوه آن مورد نظرباشد به چنین عملی  ‹‹عمل اجتماعی››(social action) گویند .

عمل اجتماعی(social action)دو سویه ،تعامل نامیده می شود .

5-گروه اجتماعی               social group

گروه اجتماعی عبارت است از : افراد دارای تعامل نسبتاً مستمر با احساس پیوند [3]                                                                                       

6-هنجار (norm)

تعامل انسان با انسان در مواردی موضوعاً موقت و منقطع است مثل اینكه از كسی ساعت و زمان را بپرسیم . اما در مواردی موضوع تعامل قابلیت تداوم  دارد . در چنیین مواردی اگر تعامل و شكل و اندازه آن مورد توافق طرفین باشد ، تعامل ادامه می یابد  و اگر مورد توافق نباشد منجر به ترك تعامل یا نزاع می شود تعامل منجر به نزاع ، ستیز  نامیده می شود . ستیز نیز ممكن است تداوم یابد یا ترك شود . ترك ستیزه یا به به علت خستگی و احساس بی ثمری در طرفین است و یا در اثر غلبه یكی و تسلیم دیگری است و یا بر اثر ایجاد توافق جدید .اگر به ذكرشد  توجه كنید در می یابید كه تعامل مستمر حاصل نمی شود مگر با توافق یا با اجبار . رضایت از تعامل نتیجه توافق بر تعامل است و نارضایی و عدم توافق به یكدیگر وابسته اند و ترك تعامل یا نزاع و ستیزه نتیجه نارضایتی و عدم توافق است…. اما اگر طرفین بر وجود و تعامل بین خود و نوع تعامل و انتظارات متقابل و چند وچون و زمان و مكان و فاعل عمل توافق داشته باشند آن تعامل مورد توافق و قابل دوام است . قاعده ای كه همه نكات یاد شده را بیان می كند و مورد توافق طرفین است ،هنجارnorm)) نامیده می شود .[4]     افراد

در شرایط خاص نیز اتفاقی عمل نمی كنند و در همان شرایط هم بر اساس سنتهای فرهنگی عمل می كنند و این اعمال هم دارای نظم و قابل پیش بینی است.

‹‹كاملاً واضح است كه اعمال انسان با پیچیدگی خود نمی تواند بدون یك نظام نسبتاً پایدار سمبولیك واقع گردد .درحالیكه معنای عمل در شرایط ویژه اتفاقی نیست این نوع نظام مشترك از نظر كنش متقابل دارای كاركرد است و آن را سنت فرهنگی می خوانند ›› 1                                                                                                                                            

    متغیرهای الگویی پارسونز فرایند كنش اجتماعی افراد را نسبت به موقعیت خود بیان می كند و شرایط ساختی كنش اجتماعی است .منظور از متغیر الگویی ،انتخاب یك شق از دو شقی است كه عامل پیش از آنكه معنای موقعیت  بر او معلوم باشد و بخواهد به عمل دست بزند باید یكی از آن دو را انتخاب كند .

پارسنز شقوق دوگانه انتخاب را (متغیرهای الگویی)می نامند .

 7- توجه مجدد به چهارچوب عمل :

چهارچوب عمل با یك عمل كننده شروع می شود كه می تواند یك فرد یا مجموعه ای از افراد باشند . عمل كننده دارای انگیزه ای است كه انرژی خود را صرف دستیابی به یك هدف می كند  كه هدف توسط نظام فرهنگی تعریف شده است .

(ارزشها از نظام فرهنگی گرفته می شود و انتظارات نقشها و هنجارها در نظام اجتماعی آموخته می شود .

اینكه جوامع مختلف چگونه كار می كنند به انتظارات هنجاری و اهداف فرهنگی مربوط می شود .)

در چارچوب عمل یك عمل كننده هدفمند در جهت رسیدن به یك سری اهداف فعالیت می كند . اما باید با شرایطی مواجه شود و از طریق انتظارات هنجاری رفتاركند تا به رضا مندی دست یابد .2

در جامعه شناسی، عمل همراه با انگیزه و هدفمند را كنش اجتماعی می نامند .

8- تعریف كنش اجتماعی:

كنش اجتماعی ،همه رفتارهای انسانی است كه انگیزه و راهنمایی آن ‹‹معانی›› است كه كنشگر آنها را در دنیای خارج كشف می كند ، معانی كه توجه اش را جلب می كند و به آنها پاسخ می دهد. بنابراین ویژگیهای اصلی كنش اجتماعی در حساسیت كنشگر به معانی چیزها و موجوداتی است كه در محیط هستند و آگاهی یافتن به این معانی  و واكنش به پیامهایی است كه آنها می فرستند .3

9- عناصر كنش اجتماعی:

كنش اجتماعی از چهار عنصر زیر تشكیل می شود :

1-كنشگر:كه می تواند یك فرد ،یك گروه یا یك جامعه باشد .

2-وضعیت:كه شامل اشیاءفیزیكی و اجتماعی است كه كنشگر با آنها ارتباط برقرار می كند .

3-نمادها :كه با واسطه آنهاكنشگر با عناصر متفاوت وضعیت ارتباط پیدا می كند و برای هر یك معنایی قایل می شود .

4-قواعد ، هنجارها و ارزشها: كه جهت یابی كنش را هدایت می كنند ،یعنی روابطی را كه كنشگر با اشیاء اجتماعی و غیر اجتماعی محیطش دارد4 . باید این را در نظر گرفت كه‹‹ارزشها همراه با كنش . از خارج بر افراد تحمیل نمی شوند بلكه در مناسبات متقابلشان با جامعه ایجاد می گردد . ارزشها هستند كه در عمل ،شرایط ساختی كنش اجتماعی را تشكیل می دهند››5

10 -كنش متقابل:

‹‹عمل یك فرد را تنها با ارجاع به عمل دیگران می توان تحلیل كرد ، زیرا این دو بخش هایی ا یك نظام كنش متقابلند كه بر عمل هر دو طرف حاكم است .››1                                 

سه عنصری كه كنش متقابل را ممكن می سازند عبارتند از :

1-انتظارات متقابل

2-هنجارها و ارزشها

3-ضمانت اجراها     

باید میان كنشگران انتظارات متقابل وجود داشته باشد . این انتظارات متقابل به علت هنجارها و ارزشها كه رفتار كنشگران را اداره می كند ،وجود دارند .

هم خود و هم دیگری می تواند طرف مقابلش را بر حسب آنكه مطابق با انتظاراتش رفتار كرده ،باشد یا نه پاداش یا كیفر دهد .

11- نقش اجتماعی:

‹‹نقش اجتماعی شامل انتظارات، هنجارها و ضمانت اجراهای نهادی شده آشكار یا پنهانی است كه رفتار یك كنشگر را به تبع موقعیتی كه در ساختار اجتماعی دارد ،تعیین می كند .››2                                               

لذا عجین شدن در شبكه روابط اجتماعی ،سرنوشت گریز ناپذیر زندگی بشری است ،اما در ضمن ،از تحقیر نفس او نیز ممانعت می كند . جامعه هم پیدایش فردیت و خودمختاری انسان را روا می دارد و هم از ان جلو گیری می كند . صورتهای زندگی اجتماعی بر هر فردی تأثیر می گذارد و باعث می شود كه یك فرد به هیئت خاص انسانی در آید . در ضمن ،همین صورتها با سركوبی تجلی آزادانه خود انگیختگی ،شخصیت انسان را اسیر و بی رنگ و بو می سازد . انسان تنها از طریق صورتهای نهادی می تواند آزادی بدست آورد ،اما آزادی اش پیوسته در معرض خطر همین صورتهای نهادی است

---

جهت دریافت فایل جامعه شناسی از دیدگاه قرآن لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 9,900 تومان

برچسب ها : جامعه شناسی از دیدگاه قرآن , دانلود جامعه شناسی از دیدگاه قرآن , جامعه شناسی , قرآن , علوم اجتماعی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه